شرق، مجتبی فتحی: ديوار بي‌اعتمادي ايران و اروپا روزبه‌روز بلندتر مي‌شود. بلند و قطور؛ دور از دسترس و نفوذ‌ناپذير؛ آنچنان كه در روابط دوجانبه اكنون، تخاصم جاي خود را به تفاهم داده است؛ همين هم اتحاديه اروپا را به صدر صف مخالفان جمهوري اسلامي كشانده، حتي شايد پيشتر از ايالات متحده آمريكا. تحريم‌هاي يك‌جانبه ماه‌هاي گذشته و تلاش‌ها براي به انزوا كشاندن جمهوري اسلامي گواهي است بر اين مدعا؛ سندي كه حكايت از آن دارد افق مناسبات ايران و اروپا بيش از هر زمان ديگري غبارآلود است؛ مناسباتي كه چشم بستن بر آن نه براي جمهوري اسلامي امكان‌پذير است و نه براي اتحاديه اروپا ساده. البته اروپايي‌ها راحت‌تر از ايراني‌ها توانسته‌اند با آن كنار بيايند، آنچنان كه تاكنون كنار آمده‌اند. همين امر نيز نگراني‌ها در محافل كارشناسي و دانشگاهي ايراني را افزايش داده است؛ نگراني‌اي كه از محفل ديپلمات‌هاي كهنه‌كار جمهوري اسلامي ايران نيز دور نمانده است؛ آنچنان كه آنها را به موشكافي تازه در اين رابطه واداشت. در ادامه «سلسله نشست‌هاي سياست خارجي» سايت ديپلماسي ايراني، تحت هدايت صادق خرازي، سفير اسبق ايران در فرانسه، سيزدهمين نشست خود را به موضوع «بررسي روابط ايران و اتحاديه اروپا» اختصاص داد. با سخنراني احمد نقيب‌زاده، استاد علوم سياسي دانشگاه تهران، شمس‌الدين خارقاني سفير اسبق ايران در آلمان و سعيد خالوزاده، مدرس دانشگاه تهران و كارشناس مسايل اروپا و با حضور جمعي از سفراي سابق جمهوري اسلامي در كشورهاي مختلف. ايران جايگاهي در اتحاديه اروپا ندارد نقيب‌زاده به عنوان نخستين سخنران با موضوع «جايگاه ايران نزد اتحاديه اروپا» سخنان خود را آغاز كرد و در ابتدا به تعريف جايگاه كشورها از لحاظ ساختاري پرداخت؛ جايگاهي كه به عقيده وي به دليل وجود نوعي توهم و شعارزدگي در ايران تعريف مشخصي از آن وجود ندارد. او در مروري بر سياست خارجي اتحاديه اروپا طي دهه‌هاي گذشته بر خالي بودن جايگاهي براي ايران در اين اتحاديه تاكيد كرد و به عقيده اين استاد دانشگاه تقريبا در طول اين سال‌ها يعني از دهه 1960 تاكنون ايران در اتحاديه اروپا از هيچ جايگاهي برخوردار نبوده و تنها مساله‌اي كه جريان داشته، سياست‌هاي دوجانبه و غيرجمعي بوده كه از سوي هر كشور اروپايي‌اي دنبال مي‌شده است. اين استاد دانشگاه تهران در ادامه بررسي روند تحولات اروپا و خاورميانه گفت: از اواخر دهه 80 كه مشخص شد صدام‌حسين رفتني است، اروپايي‌ها بيشتر به سمت ايران آمدند تا نقشي را كه پيشتر عراق در سياست خارجي فرانسه و اروپايي‌ها داشت، به ايران بدهند. آنها مايل نبودند كه كل خاورميانه زير سيطره آمريكا برود. به گفته نقيب‌زاده، در نهايت سياست ايران براي امتيازگيري از اختلاف‌هاي اروپا و آمريكا راه به جايي نبرد و مشخص شد كه اروپايي‌ها جانب آمريكا را مي‌گيرند نه ايران را. او در پايان بار ديگر تاكيد كرد كه ايران هيچ وقت جايگاه تعريف‌شده‌اي در اتحاديه اروپا نداشته است؛ مگر به عنوان جانشين كشورهاي ديگر (مثل عراق). بنابراين روابط با آن به اندازه‌اي نيست كه تاثيري كلان بر سياست‌هاي اتحاديه اروپا بگذارد. سهم ناچيز ايران در اقتصاد قاره سبز شمس‌الدين خارقاني سفير اسبق ايران در آلمان به عنوان دومين سخنران اين نشست به نقش و جايگاه روابط اقتصادي ايران و اتحاديه اروپا پرداخت؛ سهم و جايگاهي كه به عقيده او در اقتصاد قاره سبز ناچيز است. او با تاكيد بر اينكه اتحاديه اروپا بزرگ‌ترين مجموعه اقتصادي جهان است، گفت: حجت من بر اين حرف شاخص‌هاي آماري و سهم اين قاره از اقتصاد جهاني است. او پس از ارايه آمارهايي به منظور اثبات ادعاي خود گفت: اروپا قدرت بزرگ اقتصادي است كه متاسفانه ايران هيچ‌گاه از اصلي‌ترين شركاي آن نبوده است. خارقاني در ادامه رتبه جمهوري اسلامي ايران در صادرات اروپا را بيست و پنجم عنوان كرد و گفت: صادرات ما در سال 2010 ميلادي به اروپا به 5/12ميليارد دلار رسيد كه يك درصد از سهم كل اروپا بود. به گفته وي 90 درصد از صادرات ايران به اروپا نفت است، در حالي كه واردات ايران از اروپا كالاهاي سرمايه‌اي است كه بسيار به ضرر ايران خواهد بود. سفير اسبق ايران در آلمان نسبت به از دست رفتن جايگاه ايران در تصميم‌هاي استراتژيك اروپا هشدار داده و گفت: در صورت ادامه اين روند، تهران چاره‌اي جز سرمايه‌گذاري‌هاي گسترده در شرق به خصوص چين نخواهد داشت كه اين مساله در درازمدت به ضرر تهران تمام خواهد شد. پرچالش‌ترين دوران روابط ايران و اروپا سعيد خالوزاده، مدرس دانشگاه تهران و كارشناس مسايل اروپا سخنران سوم و آخر اين نشست بود كه در سخنان خود تاكيد كرد: در هيچ مقطعي روابط ايران با اروپا تا به اين اندازه خراب نبوده است. نه در شرايط انقلاب، نه در زمان گروگانگيري سفارت آمريكا، نه در زمان گفت‌وگوهاي انتقادي و سپس گفت‌وگوهاي فراگير، در هيچ زمان اين روابط تا اين اندازه شكننده و منفي نبوده است. امروز شاهد رفت و آمدهاي سطح بالاي مقامات با اروپا نيستيم. يعني نه تنها روساي جمهور دوجانبه رفت‌و‌آمد ندارند بلكه سطح روابط ما با اروپا در حد وزرا و حتي معاونان وزير هم نيست. خالوزاده با اشاره به اينكه سه ضلع آمريكا، اروپا و آژانس در حال حاضر تعيين‌كننده سياست‌هاي جهاني عليه ايران هستند، به سياست خارجي اروپا پرداخت و گفت: اگرچه كشورهاي عضو اتحاديه اروپا نتوانسته‌اند در بعضي از مسايل سياست خارجي به اشتراك نظر برسند اما در مورد ايران توانسته‌اند رويكرد مشتركي در پيش بگيرند. پس از گفت‌وگوهاي انتقادي و فراگير، در دوران جديد هدف اروپا اين بوده است كه آمريكا به سمت درگيري و جنگ با ايران نرود و به نظر مي‌رسد به‌رويكرد تحريم‌هاي شديد روي آورده‌اند. يعني رويكرد تحريم اروپا در قبال رويكرد جنگ آمريكا و اسراييل مطرح شده است. مصوبه اخير بروكسل اوج اين رويكرد تحريم اروپاست. توهم درونی و بیرونی سیاست خارجی حسن ختام اين نشست همچون سياق گذشته سلسله نشست‌هاي ديپلماسي ايراني به جمع‌بندي ميزبان اين دست نشست‌ها يعني صادق خرازي اختصاص داشت. سفير اسبق ايران در فرانسه در سخنان خود به انتقاد از نبود برنامه مشخص در سياست جمهوري اسلامي ايران در قبال اتحاديه اروپا پرداخت. خرازي با بر شمردن برتري‌هاي ژئوپلتيك، ژئواستراتژيك و ژئو اكونوميك ايران كه به عقيده وي سبب شده در خاورميانه در تمام ابعاد حرف اول و آخر را بزند، اين پرسش را مطرح كرد كه چرا ايران و اروپا در حالي كه مي‌توانند همكاري استراتژيك داشته باشند از اين همكاري محروم هستند. وي بر فقدان نگاه استراتژيك در وزارت امور خارجه و فقدان بينش و وجود توهم‌هاي بيروني و دروني سياست خارجي جمهوري اسلامي تاكيد كرد و گفت كه در تمام ادوار به اين نتيجه نرسيديم خودمان به اتحاديه اروپا، به عنوان مجموعه واحد فعال در جامعه جهاني توجه كنيم. سفير اسبق ايران در فرانسه تاكيد كرد: تصور مي‌شد بايد اتحاديه اروپا را دور بزنيم و با كشورهاي اروپايي و با تك‌تك كشورها به طور مجزا وارد تعامل شويم و از اين طريق سدها را بشكنيم. در حالي كه هر دو طرف ايران و اروپا نگاه استراتژيكي به يكديگر ندارند و در اين مسير رقباي ما مانند اعراب، ترك‌ها و رژيم صهيونيستي نيز فعال هستند. مشاور رييس‌جمهور پيشين ايران با بيان اينكه «يادآوري‌ها نسبت به موقعيت ايران و اروپا انتزاعي است»، گفت: روزي كه پس از دولت اصلاحات، رييس دولت جديد در نخستين مصاحبه خود اعلام مي‌كند، اتحاديه اروپا از برج عاج خود بايد فرود آيد، به قلب تلاش‌ها براي اعتماد‌سازي ايران و اروپا شليك شد. وي با بيان اينكه امروز واگرايي و افتراقي كه در زمان جنگ عراق ميان دو سوي آتلانتيك رخ داده بود، متاسفانه با موضوعات مهم جهاني و پديده دولت دموكرات ايالات متحده در به كارگيري نظام چند قطبي و مساله هسته‌اي ايران تبديل به يكپارچگي دو سوي آتلانتيك شده است، گفت: فقدان نگاه استراتژيك سياست خارجي جمهوري اسلامي به اروپا و تصميم يك‌شبه جايگزيني آسياي جنوب شرقي كه به لحاظ وزن و اندازه قدرت كشورها قابل مقايسه نيستند، مشكلاتي را به همراه داشته است. خرازي با بيان اينكه اروپا در حال تبديل شدن به تهديد امنيت ملي ايران است، گفت: آمريكا 73 پايگاه نظامي در اطراف ايران با حضور 240 تا 250هزار نيرو در منطقه دارد، اما كسي توجه جدي به بيش از هزار افسر امنيتي – اطلاعاتي اروپايي در عربستان سعودي، امارات، قطر، بحرين و كويت نمي‌كند. مهم‌ترين رصدخانه اطلاعاتي هوشمند با عاريه گرفتن سرزمين ممالك عرب تمام اقدامات ضدايراني را هدايت مي‌كند و مهم‌ترين بخش ايستگاه‌هاي اطلاعاتي اروپا در كشورهاي خليج‌فارس در جوار ايران قرار دارد. مشاور رييس‌جمهور پيشين ايران با بيان اينكه بخش مهمي از بدفهمي كه در روابط ايران و اروپا ايجاد شده است، به واسطه خباثت و رقابت اعراب منطقه و رژيم صهيونيستي است، تاكيد كرد كه سوءتفاهماتي در روابط ايران و اتحاديه اروپا وجود دارد كه بخش عمده آن در ايران نهفته شده است چراكه يك شبه تصميم گرفته مي‌شود سياست تنش‌زدايي در قبال اروپا در پيش گرفته شود و فردا آن سياست تغيير مي‌كند و درخواست مي‌شود كه اروپايي‌ها از برج عاج پايين آيند.
نظرات